Cùng được sáng tạo bởi tâm hồn đa cảm của Xuân Quỳnh nên giữa “Sóng” và “Thuyền và biển” có nhiều điểm tương đồng. Cả hai bài thơ đều là những câu chuyện về hành trình của tình yêu. Xuân Quỳnh đều dùng thiên nhiên để diễn tả những cung bậc cảm xúc khó đoán của người con gái trong tình yêu, tưởng như đối lập mà lại dung hòa. Ở “Sóng”, đó là “Dữ dội và dịu êm/Ồn ào và lặng lẽ”. Đến “Thuyền và biển”, nhà thơ lại dùng sự so sánh “Biển như cô gái nhỏ/Thầm thì gửi tâm tư/Quanh mạn thuyền sóng vỗ/Cũng có khi vô cớ/Biển ào ạt xô thuyền”. Không chỉ vậy, ở hai tác phẩm, nhà thơ đều dành nhiều câu thơ để miêu tả nỗi nhớ như: “Ôi con sóng nhớ bờ/Ngày đêm không ngủ được” hay “Những ngày không gặp nhau/Biển bạc đầu thương nhớ”. Với trái tim đa cảm, nhạy bén trước sự biến đổi của thời gian, Xuân Quỳnh còn gửi gắm vào các tác phẩm những suy tư, chiêm nghiệm về sự phôi pha, xa cách của tình yêu. Sau khi đã nếm trải mọi cung bậc của tình yêu, đi qua cả những lo âu, đọng lại ở cuối vần thơ bao giờ cũng là lời khẳng định tình yêu bất biến. Từ đó, ta thấy được khát vọng hạnh phúc chân thành mà mãnh liệt cùng ý thức vun vén tình yêu của Xuân Quỳnh.

Viết về tình yêu, “Ông hoàng thơ tình” Xuân Diệu cũng sử dụng hình ảnh biển để kể câu chuyện tình yêu của mình. Nếu biển của Xuân Quỳnh vẫn có những lúc dịu dàng, đằm thắm “như cô gái nhỏ” thì biển trong thơ Xuân Diệu lại ào ạt, mạnh mẽ: “Anh xin làm sóng biếc/Hôn mãi cát vàng em”. Biển và bờ cát cũng là hai sự vật có mối quan hệ gắn bó khăng khít, không thể tách rời giống như thuyền và biển. Với các cặp hình ảnh như vậy, các nhà thơ đã diễn tả tình yêu sâu đậm của đôi lứa. Câu chuyện tình yêu của Xuân Diệu còn tồn tại nét cảm xúc độc đáo, nhân vật trữ tình cảm thấy mình “không xứng” để tôn vinh người con gái mình yêu: “Anh không xứng là biển xanh/Nhưng anh muốn em là bờ cát trắng”. Kết thúc hai bài thơ đều là lời khẳng định sức sống trường tồn của tình yêu cùng khát vọng được hòa tan vào biển lớn tình yêu của nhân loại.

Với Xuân Quỳnh, tình yêu không chỉ là sự “gắn bó giữa hai người xa lạ” mà cao hơn đó là sự gắn bó máu thịt “Khi đó em là máu thịt của anh rồi/ Nếu cắt đi anh sẽ ngàn lần đau đớn...”, sự gắn bó ấy cũng như con tàu với đường ray, như sóng với bờ, như thơ với tình yêu và như thuyền với biển: “Nếu từ giã thuyền rồi/ Biển chỉ còn sóng gió/ Nếu phải cách xa anh/ Em chỉ còn bão tố...”. Chính vì thế, thuyền và biển đã làm say lòng những người yêu thơ trước và cho đến nay nó vẫn đủ sức làm xao xuyến những trái tim đang được hưởng cái thần tiên ban sơ của mối tình đầu, vẫn xúc động mọi tình nhân đang ấp ủ những khát mong luyến ái.Hành trình đi tìm một tình yêu lý tưởng, một tình yêu sống cho nhau và sống vì nhau của Thuyền và biển khi gặp Lưu Quang Vũ mới thật sự thăng hoa, với Thuyền và biển, với tình yêu Quỳnh - Vũ, Xuân Quỳnh đã để lại cho đời một câu chuyện tình bất tử. Để chúng ta mãi thấy Xuân Quỳnh “Tự hát” cho trái tim mình và cho tình yêu nhân thế: “Em trở về đúng nghĩa trái tim em/ Là máu thịt đời thường ai chẳng có/ Vẫn ngừng đập lúc cuộc đời không còn nữa/ Nhưng biết yêu anh cả khi chết đi rồi...”. Trên thế giới này một khi tình yêu còn tồn tại, một khi những tâm hồn vẫn biết rung động, biết yêu thương, biết sống vì nhau thì khi đó “Thuyền và biển” còn làm xúc động lòng người, còn dư âm như lời hát ân tình, tha thiết: “Chỉ có thuyền mới hiểu/ Biển mênh mông nhường nào/ Chỉ có biển mới biết/ Thuyền đi đâu về đâu...”