Xem thêm về Tác giả Hồ Chí Minh.

1. Tìm hiểu chung:

a. Xuất xứ - Hoàn cảnh sáng tác

* Về tập thơ "Nhật ký trong tù"

Xem thêm về tập Nhật ký trong tù" tại đây.

* Bài thơ "Lai Tân”

-  Xuất xứ, hoàn cảnh sáng tác:

+ Là bài thơ thứ 31, trích “Nhật ký trong tù” Hồ Chí Minh

+ Hoàn cảnh sáng tác: Bài thơ được sáng tác trong khoảng bốn tháng đầu của thời gian HCM bị giam giữ tại các nhà tù của bọn Quốc dân đảng Trung Quốc ở Quảng Tây.

+ Mảng đề tài: Bài thơ thuộc mảng thơ hướng ngoại, nội dung phê phán nhà tù và xã hội Trung Quốc với nghệ thuật châm biếm sắc sảo.

b. Bố cục: 2 phần

- Phần 1: (3 câu đầu) là 3 câu tự sự nói về hành vi thường thấy ở 3 viên quan ở Lai Tân.

- Phần 2: (Câu cuối) là một lời kết luận, một nhận xét, đánh giá của tác giả.

2. Tìm hiểu chi tiết

a. Thực trạng thối nát của chính quyền Lại Tân

- Ba câu thơ đầu là ba nét vẽ rạch ròi chân dung của những kẻ đứng đầu trong bộ máy quản lí nhà tù của Tưởng Giới Thạch ở Lai Tân:

+ Ban trưởng: ngày ngày đánh bạc.

+ Cảnh trưởng: ăn tiền của phạm nhân.

+ Huyện trưởng: chong đèn làm việc công (Việc mờ ám - hút thuốc phiện?)

→ Lần lượt từng tên, hiện ra rõ mồn một, tất cả đều thối nát, đều hoàn toàn vô trách nhiệm. Đó là những kẻ đại diện thực thi, bảo vệ công lí, pháp luật nhưng hành vi lại phi pháp.

- Nghệ thuật:

+ Lối viết tự sự

+ Giọng điệu thản nhiên, có phần lạnh lùng, mỉa mai.

→ Nhà tù là nơi cải hoá người xấu thành người tốt nhưng với những kẻ cai quản nhà tù như thế kia thì thực chất của loại nhà tù này là gì, đó là điều dễ hiểu. Một kiểu nhà tù như thế với những kẻ cai quản như thế thì làm sao xã hội có thể thái bình thực sự được?

b. Thái độ châm biếm, mỉa mai của tác giả

“Trời đất Lai Tân vẫn thái bình”.

- “Thái bình” là  nhãn tự, là trục hút châm biếm của cả bài thơ.

→ Hoá ra tình trạng ấy là chuyện bình thường, chuyện bản chất của guồng máy cai trị nơi đây. “Chỉ một chữ ấy mà xé toang tất cả sự “thái bình” dối trá nhưng thực sự là “đại loạn bên trong”.

- Nghệ thuật: Không “đao to búa lớn” mà theo như cách dân gian thường nói là “Mát nước thối cỏ”, lối châm biếm nhẹ nhàng, mát mẻ → lật tẩy bản chất của cả bộ máy nhà nước ở Lai Tân.

→ Là một đòn đả kích độc đáo và bất ngờ .

c. Giá trị nội dung

- Bài thơ miêu tả thực trạng thối nát của chính quyền Trung Quốc dưới thời Tưởng Giới Thạch và thái độ châm biếm, mỉa mai sâu cay

d. Giá trị nghệ thuật

- Ngòi bút miêu tả giản dị, chân thực.

- Lối viết mỉa mai sâu cay.

- Bút pháp trào phúng.