I - MÁY BIẾN ÁP.

1. Khái niệm

- Là những thiết bị có khả năng biến đổi điện áp (xoay chiều) và không làm thay đổi tần số của nó.

- Gồm có hai cuộn dây : cuộn sơ cấp có N₁ vòng và cuộn thứ cấp có N₂ vòng. Lõi biến áp gồm nhiều lá sắt mỏng ghép cách điện với nhau để tránh dòng Fu-cô và tăng cường từ thông qua mạch.

- Số vòng dây ở hai cuộn phải khác nhau, tuỳ thuộc nhiệm vụ của máy mà U₂

- Cuộn sơ cấp nối với mạch điện xoay chiều còn cuộn thứ cấp nối với tải tiêu thụ điện.

* Nguyên tắc hoạt động:

Nguyên tắc hoạt động của máy biến áp dựa vào hiện tượng cảm ứng điện từ.

- Từ thông qua cuộn sơ cấp và thứ cấp lần lượt là ${\Phi _1} = {\rm{ }}{N_1}{\Phi _0}cos(\omega t)$  và ${\Phi _2} = {\rm{ }}{N_2}{\Phi _0}cos(\omega t)$

 - Trong cuộn thứ cấp xuất hiện suất điện động cảm ứng e₂ có biểu thức  ${e_2} =  - \frac{{d\Phi }}{{dt}} = {N_2}\omega {\Phi _0}sin\omega t$

3. Khảo sát máy biến áp

Gọi N₁, N₂ là số vòng của cuộn sơ cấp và thứ cấp.

Gọi U₁, U₂ là hiệu điện thế 2 đầu cuộn sơ cấp và thứ cấp.

Gọi I₁, I₂ là cường độ hiệu dụng của dòng điện 2 đầu cuộn sơ cấp và thứ cấp.

Suy ra, tỉ số điện áp 2 đầu cuộn thứ cấp bằng tỉ số vòng dây của 2 cuộn tương ứng $\frac{{{e_2}}}{{{e_1}}} = \frac{{{N_2}}}{{{N_1}}}$

Tỉ số e₂/e₁ không đổi theo thời gian nên ta có thể thay bằng giá trị hiệu dụng ta được $\frac{{{E_2}}}{{{E_1}}} = \frac{{{N_2}}}{{{N_1}}}$(1)

Điện trở thuần của cuộn sơ cấp rất nhỏ nên U₁ = E₁, khi mạch thứ cấp hở nên U₂ = E₂, (2)

Từ (1) và (2) ta được $\frac{{{N_2}}}{{{N_1}}} = \frac{{{U_2}}}{{{U_1}}}$, (*)

* Nếu N₂ > N₁ U₂ > U₁ : gọi là máy tăng áp.

* Nếu N₂ < N₁ U₂ < U₁ : gọi là máy hạ áp.

Vì hao phí ở máy biến áp rất nhỏ, coi như công suất ở 2 đầu cuộn thứ cấp và sơ cấp như nhau.

$\to {P_1} = {\rm{ }}{P_2} \leftrightarrow {U_1}{I_1} = {\rm{ }}{U_2}{I_2}$ (**)

II - TRUYỀN TẢI ĐIỆN NĂNG.

Công suất cần truyền tải điện năng ${\bf{P}}{\rm{ }} = {\rm{ }}{\bf{UIcos}}\varphi$ , (1)

Trong đó P là công suất cần truyền đi, U là điện áp tại nơi truyền đi, I là cường độ dòng điện trên dây dẫn truyền tải, cosφ là hệ số công suất.

Đặt $\Delta P{\rm{ }} = {\rm{ }}{I^2}R$ là công suất hao phí, từ (1) suy ra $I = \frac{P}{{Uc{\rm{os}}\varphi }} \to \Delta P = {I^2}R = {\left( {\frac{P}{{U\cos \varphi }}} \right)^2}R = \frac{{{P^2}}}{{{{\left( {U\cos \varphi } \right)}^2}}}R$

với R là điện trở đường dây. Vậy công suất tỏa nhiệt trên đường dây khi truyền tải điện năng đi xa là:

$\Delta P = \frac{{{P^2}}}{{{{\left( {U\cos \varphi } \right)}^2}}}R$

Để khi đến nơi sử dụng thì mục tiêu là làm sao để giảm tải công suất tỏa nhiệt P để phần lớn điện năng được sử dụng hữu ích ta phải tăng U.

Sơ đồ tư duy về truyền tải điện năng. Máy biến áp - Vật lí 12