Ở nhà trường, chúng ta thường thấy các hiện tượng sau đây đã xuất hiện :

- Trong giờ làm bài kiểm tra, bài thi học kì, thi tốt nghiệp đã có không ít học sinh quay cóp, đem “phao” vào lớp để làm bài.

- Làm bài không được có học sinh lén lút đến gặp cô giáo, xin cô cho thêm điểm. Cũng có trường hợp yêu cầu bố mẹ đem quà đến biếu cô giáo để được thêm điểm.

- Trong xếp loại hạnh kiểm, thấy học sinh mắc khuyết điểm đã không đấu tranh, còn nương nhẹ và xếp loại hạnh kiểm trung bình (mà không xếp loại yếu kém) để tổ và lớp học không bị mất điểm thi đua.

Những hiện tượng đó cần được phân tích và giải quyết như thế nào ? Những hiện tượng đó có liên quan gì đến rèn luyện tính liêm khiết không ?

Mấy năm gần đây có hiện tượng thuê người khác thay mình để thi vào đại học và đã bị phát hiện, xử phạt cả người thuê lẫn người được thuê. Hiện tượng đó là gian lận. Em hãy phê phán tác hại nhiều mặt cửa các hiện tượng đó (gợi ý : đối với cá nhân, đối với xã hội, kinh tế, văn hoá, khoa học, tổ chức cán bộ...).

Liêm là trong sạch, không tham lam. Ngày xưa, dưới chế độ phong kiến, những người làm quan mà không đục khoét dân được gọi là Liêm. Chữ Liêm ấy chỉ có nghĩa hẹp ... Ngày nay, nước ta là nước dân chủ cộng hoà, chữ Liêm có nghĩa rộng hơn:

... Tham tiền của, tham địa vị, tham danh tiếng, tham ăn ngon sống yên đều là bất Liêm.

Người cán bộ cậy quyền thế mà đục khoét dân, ăn của đút, hoặc trộm của công làm của tư;

Người buôn bán, mua 1 bán 10 hoặc mua gian bán lận, chợ đen, chợ đỏ, tích trữ đầu cơ;

Người có tiền cho vay cắt cổ bóp hầu bóp họng đồng bào ; Người cày ruộng không ra công đào mương mà, lấy cắp nước ruộng của láng giềng;

Người làm nghề (bất kì nghề gì) nhân lúc khó khăn mà bắt chẹt đồng bào ;

Người cờ bạc, chỉ mong xoay của người làm của mình v.v...

Đều là tham lam, đều là bất liêm.

Dìm người giỏi để giữ địa vị danh tiếng của mình là tham danh địa vị (đạo là trộm).

Gặp việc phải mà sợ khó nhọc nguy hiểm, không dám làm là tham dật uý lao.

Gặp giặc mà rụt rè, không dám đánh là tham sinh uý tử.

Đều trái với chữ Liêm.

Do bất liêm mà đi đến tội ác trộm cắp. Công khai hay bí mật, trực tiếp hay gián tiếp, bất liêm tức là trộm cắp.

Cụ Khổng Tử nói: “Người mà không liêm, không bằng súc vật”.

Cụ Mạnh Tử nói: “Ai cũng tham lợi thì nước sẽ nguy”.

Hồ CHÍ MINH

(Về vấn đề giáo dục -NXBGD - 1990)

Gợi ý: Đây là trích một đoạn trong bài của Hồ Chủ tịch về Liêm (trong 4 điều : cần - kiệm - liêm - chính) giúp các em hiểu nghĩa rộng của chữ Liêm (theo tư tưởng Hồ Chí Minh). Có một số từ Hán Việt khó đã chú thích, còn lại bài viết rất cụ thể, đơn giản, thiết thực về các biểu hiện của chữ Liêm.

Em phân tích nghĩa rộng của chữ Liêm theo lời dạy của Bác Hồ. Em liên hệ bản thân nói riêng và học sinh chúng ta nói chung, ngay từ bây giờ, cần rèn luyện về liêm khiết như thế nào ?